Từ gian gác xép sát dưới mái làm nơi cất giữ lương thực của ngôi nhà truyền thống, gác lửng đã dần được biến đổi để trở thành không gian sinh hoạt phong phú hơn, nhất là trong điều kiện đất chật người đông. Các căn hộ Penthouse hiện nay cũng đều làm gác lửng như một điểm nhấn ấn tượng và giúp chủ nhân cảm giác ở trong một biệt thự trên cao (hình 1).
 

     Về mặt phong thủy, sự xuất hiện khoảng trống thông tầng đi cùng gác lửng phân định nên những vùng cao - vùng thấp, tuy rạch ròi mà lại không bị chia cắt, tạo sự giao hòa không gian tốt hơn. Từ trên gác lửng gia chủ có thể quan sát, kiểm soát các luồng di chuyển trong - ngoài. Từ bên dưới nhìn lên khách hoặc chủ cũng thêm cảm nhận về độ trang trọng và phong phú của không gian, thay vì chỉ gò bó một mặt sàn với 2 bức tường kẹp 2 bên hun hút theo kiểu “ở ống thì dài” khá đơn điệu (nhà phố). Việc quản lý kinh doanh hay giao tiếp trong nhà có tầng lửng phía trước sẽ phân khu chính phụ tốt hơn so với nhà không có gác lửng. (hình 2).
 

     Để có thêm chỗ để xe trong nhà phố thì cách làm tầng trệt thấp hoặc kiểu bán hầm cũng tạo ra một khoảng gác lửng - sảnh trước bước vào nhà hợp lý. Vì các luồng di chuyển, xe cộ khi đó không trực tiếp đi xuyên qua nhà mà tách bạch ra trước gác lửng, cầu thang chính có thể nằm ở giữa hoặc phía sau, còn cầu thang phụ đi lên lửng kết thúc tại phòng khách hoặc sảnh tầng phía trước, nhờ thế giảm bớt các va chạm trong quá trình sử dụng, nhất là khi nhà làm văn phòng, khách sạn hoặc cho thuê buôn bán (hình 3).

     Một số nơi thiếu diện tích cũng thường dùng gác lửng để làm chỗ sinh hoạt gia đình. Khi đó nên lưu ý yếu tố thông thoáng cho không gian này để tránh nội khí bị ngột ngạt tù hãm. Cách làm lệch tầng cũng giúp cho gác lửng được cao hơn mà khoảng trống phía trước (thông tầng) lại không bị dư thừa. Đây cũng là giải pháp tạo thế “nở hậu theo chiều cao” để khi tiếp cận vào nhà luôn thấy có xu hướng đi lên, trông thoáng đãng và bề thế hơn. 
 

     Về mặt ngũ hành, gác lửng áp mái thuộc Hỏa nên cần chú ý thông thoáng tốt. Gác lửng trong nhà phố thuộc Thổ và Kim nhiều hơn, làm không gian tiếp khách và phòng làm việc tốt hơn là phòng ngủ. Dĩ nhiên, gác lửng mà làm rộng và dài quá sẽ thành… gác suốt, thành hẳn một tầng với chiều cao bị thấp, thì lại hóa ra “lợi bất cấp hại”. Vì thế cần lưu tâm đến tính bổ sung của gác lửng. Về mặt Trường khí, gác lửng tuy Dương hơn so với tầng dưới nhưng lại hay bị đè nén bởi mái hoặc sàn tầng trên, nếu được kề cận giếng trời tức là bổ sung thêm Dương. Không gian gác lửng vốn Tĩnh, cần tạo dáng cầu thang và trang trí thông tầng để thêm Động sẽ tốt hơn.
 

KTS Hà Anh Tuấn